Từ truyện thơ đến tiểu thuyết Tố Tâm: Sự phát triển của tiểu thuyết văn xuôi ở Viêt Nam

Tiểu thuyết đã xuất hiện tại miền Nam Việt Nam trước khi Hoàng Ngọc Phách xuất bản quyển Tố Tâm tại Hanoi năm 1925 (Xin xem bài “Tiểu thuyết xuất hiện tại Nam Kỳ” của John C. Schafer và Thế Uyên). Tuy nhiên tác phẩm này đã làm xôn xao dư luận. Hai tác giả bài này giải thích vì sao Tố Tâm đã ảnh hưởng đến quần chúng một cách sâu rộng như vậy. Khác hẳn với các tiểu thuyết miền Nam, Tố Tâm không giống truyện thơ, một thể loại văn chương rất phổ thông vào thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20. Truyện thơ mang rất nhiều tính cách của truyện “romance” mà Lê Minh Thắng dịch là “truyện hư cấu”. Ở tại Pháp và Anh, truyện “romance” đến trước tiểu thuyết cũng giống như ở Việt Nam truyện thơ đến trước tiểu thuyết bằng vận văn. Hai tác giả dùng phương pháp mà Lennard Davis đã dùng để giải thích tiểu thuyết ở Âu châu đã tách rời ra khỏi romance như thế nào để giải thích Tố Tâm đã tách rời ra khỏi các truyện thơ như Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu. Hai tác giả nêu ra việc Tố Tâm được đặt trong cùng một thời gian và không gian với tác giả trong khi Lục Vân Tiên được đặt vào một hoàn cảnh xa lạ và đã được lý tưởng hóa. Ví dụ thứ hai là Tố Tâm nhấn mạnh đến những mối tình bị cấm đoán, trong khi Lục Vân Tiên, giống như nhiều chuyện romance khác, chuộng sự giữ gìn đức hạnh và lòng trinh bạch. Áp dụng phương pháp của Davis, hai tác giả khám phá ra các khác biệt rất rỏ ràng giữa Tố Tâm và Lục Vân Tiên. Họ cũng nêu ra Hoàng Ngọc Phách đã bị ảnh hưởng bởi cuốn La dame aux camélias của Alexandre Dumas fils và các tiểu thuyết đầy tình yêu ủy mị của các văn sĩ Âu châu như thế nào khi sáng tác cuốn Tố Tâm.